Victoria en de Citadel (Gozo)
Uitzicht op de Cittadella van Gozo
Victoria is de hoofdstad van het eiland Gozo. De plaats ligt centraal op het eiland en telt 6.206 inwoners. De wegen en paden op Gozo gezamenlijk vormen een soort web waarin Victoria het middelpunt is. Het centrum van de stad heette vroeger Rabat, wat Arabisch is voor de stad. Op 19 maart 1897 verzochten kerkelijke en publieke leiders van het eiland, tezamen met vooraanstaande burgers, de Britse koningin Victoria (1819 – 1901) om Rabat stadsrechten te verlenen. Ze vroegen de vorstin tevens om de eer de stad naar haar te mogen vernoemen vanwege haar diamanten (vijftigjarig) regeringsjubileum. Op 10 juni 1897 werden de verzoeken gehonoreerd. In de praktijk betekende dit dat allerlei naburige gemeenschappen de naam Victoria gingen dragen en de gezamenlijk hoofdstad van Gozo vormden. Ongeveer gelijktijdig met de festiviteiten, werd een dagelijkse stoomvaartverbinding tussen het eiland en het vasteland van Malta opgericht. Ter ere van die vooruitgang en de naamswijziging werd in de Ċittadella het plein voor de kathedraal vrijgemaakt van bebouwing en werd er een fontein opgericht met sculpturen van dolfijnen. Koningin Victoria is nooit in de gelegenheid geweest de naar haar vermoede stad te bezoeken. In de stad werd ook geen standbeeld van haar geplaatst, aangezien er al eentje op Pjazza Regina in Valletta staat. Hiervan bestaan iconische afbeeldingen waarbij zij moederlijk en troostend neerkijkt op de ruïnes van Valletta aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. In de discussie over de onafhankelijkheid en het koloniale verleden, en de daarbij behorende gevoelens van onderdrukking, wordt regelmatig geopperd het dat beeld te verwijderen en de stad Victoria weer Rabat te noemen. In de volksmond, en in officiële documenten in het Maltees (zoals identiteitskaarten), wordt de stad nog steeds Rabat (of Ir-Rabat, Għawdex) genoemd.
De grond waarop Victoria gebouwd werd, wordt al vanaf de Neolithische periode bewoond. Onder de stad moeten zich nog diverse resten uit die periode bevinden. In hele oude geschriften, van onder andere de Romeinse filosoof Cicero, die ongeveer 21 eeuwen geleden leefde, wordt de plaats reeds genoemd.
Het onafhankelijkheidsplein te Victoria
De huidige stad Victoria is ontstaan vanuit de Ċittadella. De ridders van de Johannieterorde fortificeerden de citadel na afloop van de grote oorlog tegen de Ottomanen. Ze poogden de bewoners van Gozo ermee te beschermen tegen aanvallen van buitenaf. Voordien werd de plaats meerdere malen geplunderd. Duizenden bewoners werden daarbij tot slaaf gemaakt. Dieptepunt in de geschiedenis van Gozo is de aanval van de Ottomaanse admiraal Turgut Reis (Dragut). Zijn broer werd in 1544 door de Gozitanen vermoord. Dragut nam in 1551 wraak door de citadel dagenlang te belegeren. Gouverneur Galatian de Sesse zag dat het verzet tegen de Turken zinloos was en gaf de citadel over. Vrijwel alle 6000 inwoners van Gozo werden vermoord of als slaaf naar Libië verscheept. Slechts 300 mensen wisten aan dat lot te ontkomen. 40 ouderen en een monnik werden gespaard. Dragut stierf in 1565 zelf in 'the Great Siege' om Malta. Hij voorspelde dat eerder al: "Op dit eiland voelde ik de schaduw van de vleugel van de dood. Het staat geschreven dat ik zal sterven in het land van de ridders". Om herhaling van massale piratenaanvallen te voorkomen, werden de nieuwe bewoners van Gozo tot 15 april van het jaar 1637 verplicht hun nachten door te brengen binnen de citadel. Vanwege de relatieve veiligheid die het fort als toevluchtsoord bood, settelden de mensen zich er vlak buiten. Hierdoor ontstond een stad.
Het centrum van Victoria bestaat vooral uit nauwe straatjes en enkele pleinen waarop het dagelijks leven van de stad zich afspeelt. Het It-Tokk plein (of onafhankelijkheidsplein) is het werkelijke centrum. Aan dit vrij grote plein is de Banca Giuratale te vinden. In dit in het jaar 1738 gebouwde pand, werd recht gesproken en over bestuurszaken gediscussieerd. Langs het It-Tokk plein en de straten rondom, zijn kleine winkeltjes te vinden. Iedere ochtend vindt er op het plein een markt plaats. Deze duurt ongeveer tot het middaguur (bij erg warm weer is het eerder afgelopen) en is best de moeite waard. Langs het plein loopt de hoofdstraat van Victoria. Net als in Valletta, wordt deze Republic Street genoemd. In de volksmond heet de straat echter nog Racecourse Street. Op feestdagen worden er, ondanks de hoogteverschillen, nog paardenraces gehouden.
Via de smalle straatjes is het mogelijk het Sint John's plein bereiken, met daaraan de Sint John's basiliek. Deze zeventiende-eeuwse parochiekerk oogt imposant. De kerk is de oudste van Gozo en werd gebouwd tussen 1672 en 1678. Hij raakte helaas zwaar beschadigd tijdens een aardbeving in 1693. In 1818 werd er een nieuwe façade opgetrokken. Een groot gedeelte van de kerk, zoals de torens, is echter pas in de eerste helft van de twintigste eeuw toegevoegd. Midden op het plein is tevens een oorlogsmonument te vinden dat herinnert aan de gevallenen in de Tweede Wereldoorlog.
Helemaal aan de andere zijde van Victoria staat, aan een pleintje, een oorspronkelijk uit 1492 stammende kerk. Deze is gewijd aan St. Franciscus. Aan hetzelfde plein is ook het Ministerie voor Gozo gevestigd. Grappig is het om te zien hoe allerlei ambtenaren hier voortdurend op brommertjes vertrekken om hun, ongetwijfeld, belangrijke plichten uit te voeren.
De Citadel
Natuurlijk is de Ċittadella (Iċ-Ċittadella) de grote trekpleister voor toeristen. De plek waar de citadel ligt, werd waarschijnlijk al ruim voor de Romeinse tijd bewoond. Rond 1500 werd er een kasteel gebouwd, dat in juli 1551 ten prooi viel aan Turkse piraten (zoals hierboven reeds beschreven). De ridders begonnen in 1599 met de reconstructie van de citadel, waardoor deze ongeveer haar huidige vorm kreeg. De citadel staat sinds 1998 op de lijst van Werelderfgoed van UNESCO. Hoewel een groot gedeelte van de gebouwen binnen de citadel in het jaar 1693 werd vernietigd door een aardbeving, zijn nog veel resten intact gebleven of hersteld. Vooral aan de voorzijde van de stad, staan nog veel gebouwen overeind, terwijl de verre zijde vooral bestaat uit ruïnes. Recentelijk is de gehele citadel gerestaureerd. De buitenmuren/bastions zijn hersteld, de gevels gerenoveerd, de bestrating is vernieuwd en in de droge stadsgracht is een tuin aangelegd. De citadel diende haar originele functie tot 1 april 1868; de datum waarop het leger de sleutels zonder ceremonieel vertoon aan een vertegenwoordiger van de lokale overheid overhandigde. De militaire relevantie van de Cittadella was toen al enige tijd nihil. Tegenwoordig is het gerechtsgebouw nog in gebruik. De rest van het fort dient voornamelijk toeristische en educatieve doeleinden.
Wie Victoria nadert, kan vanuit de verte al de citadel zien liggen, die met haar statige muren imposant boven het stadje uittorent. Grofweg bestaat de buitenzijde van de citadel aan de stadszijde uit bastions waarvoor een droge gracht ligt. Vanaf de andere zijde boden voornamelijk natuurlijke rotsen en hoge muren bescherming aan de bouwwerken en de bewoners die zich in de citadel bevonden. Vanuit Victoria is het nog een behoorlijke klim om de entree van de 30 meter hoger gelegen citadel te bereiken. Hier is in 2016 een bezoekerscentrum aangelegd, waar aan de hand van displays en interactieve panelen het één en ander over de citadel wordt uitgelegd. Bovendien kan er een prachtige en spectaculaire diashow worden bezocht. De entree tot het bezoekerscentrum bedraagt vijf euro. Dat is inclusief toegang tot alle musea in de citadel (behalve de kathedraal en het kathedraalmuseum). De citadel zelf kan gratis worden bezocht.
Het geschilderde dak van de kathedraal
De meeste bezoekers betreden de citadel via een grote 'nieuwe' poort en niet via de mooiere oorspronkelijke toegangspoort. De nieuwe poort werd in 1956 gebouwd en het plein werd een meter verdiept aangelegd, zodat met mogelijk werd het grote Mariabeeld uit de kathedraal te tillen om het in een processie door Victoria rond te dragen. Om ruimte te maken voor de aanleg van de poort, werd de (hierboven genoemde) dolfijnenfontein, die de naamswijziging van Victoria en de start van de stoomvaartverbinding moest memoreren, gesloopt. Achter de nieuwe poort ligt het plein waaraan de kathedraal staat. Deze kathedraal is gewijd aan de Maria-Tenhemelopneming. De kerk werd tussen 1697 en 1711 gebouwd door de Maltese architect Lorenzo Gafà (1639 – 1703), die verantwoordelijk is voor de bouw van veel belangrijke bouwwerken in geheel Malta, waaronder de kathedraal in Mdina. Beroemd en grappig is het plafond waarop een levensechte koepel is geschilderd, die echter nooit daadwerkelijk werd gebouwd. 'Trompe-l'oeil' noemen we deze vorm van gezichtsbedrog. Het is de enige kerk met een geschilderde koepel in Malta, maar op Sicilië zijn er zestien. Het ligt voor de hand dat financiële of bouwtechnische redenen de oorzaak kunnen zijn voor de keuze om geen echte koepel te bouwen.
Het is mogelijk om over de verschillende bastions en muren geheel rondom de citadel te lopen. De bastions bieden een prachtig uitzicht over een groot deel van Gozo. Binnen de citadel bevinden zich kleine straatjes waaraan veelal de oorspronkelijke eeuwenoude panden staan. Aan de Prison Street zijn enkele kleine winkeltjes te vinden die authentieke Maltese producten verkopen. Achter in de stad, in de oude wijk Saint John quarter vormen de straatjes tussen de resten van woningen een soort doolhof. De ruïnes zijn deels ontstaan door de aardbeving van 1693. De wijk was echter al eerder grotendeels verlaten. Hier verbleven namelijk de gewone burgers, die tot 15 april 1637 verplicht waren in de zomermaanden hun nachten in de citadel door te brengen. Toen die verplichting werd geschrapt, verpauperde de wijk.
Binnen de citadel bevinden zich verschillende musea. Zo is er het kathedraalmuseum waar, zoals verwacht mag worden, allerlei zaken met betrekking tot de kathedraal worden uitgelegd en getoond. Het gevangenismuseum is gevestigd in de oude gevangenis. Het rapaille belandde hier in het cachot vanaf halverwege de zestiende eeuw tot in 1962. Zelfs grootmeester Jean de la Vallette heeft er een gevangenisstraf uitgezeten. Het Gozo museum of archeology behandelt met name de opbouw van de bodem. Vervolgens komen de oudheid, de Grieken en de Middeleeuwen aan bod. In het Gozo nature museum komen in verschillende ruimten, op enigszins ouderwetse wijze, zaken over dierenleven op Gozo aan de orde. Zo is er aandacht voor dieren in fossielen, insecten, vogels en vissen. Daarnaast is er aandacht voor bloemen en planten. Het museum beschikt over een bijzonder fraai dakterras. Interessant is het Gozo folklore museum. Dit museum is gevestigd in een laat veertiende-eeuws 'Normaans' pand. Met bijvoorbeeld een diepe waterput en boogconstructies om het dak te ondersteunen. Op de begane is er aandacht voor grond- en landbouwmaterialen en instrumenten om te meten en wegen. Boven worden ambachten behandeld. Zoals de jacht, visserij, het pottenbakken, geitenhoeden en de productie van katoen en wol. Op een ander niveau wordt, aan de hand van voorwerpen, het leven in de moderne geschiedenis beschreven. Als laatste komt de kleding aan bod. Tevens is er her en der keuken- en eetgerei te bewonderen. Tevens is in de citadel de zogenaamde Gun-battery te vinden. Dit is een platform waarop enkele kanonnen zijn geplaatst. Het is hier ook mogelijk om door oude belvormige opslagtanks voor graan (granaries) te lopen en de oorlogsschuilkelders te bezoeken.
In de straat richting de citadel, is het Citadel Theatre te vinden. In deze zaal wordt de film Gozo 360º opgevoerd. Tijdens de voorstelling worden doormiddel van verschillende projectoren 1000 dia's geprojecteerd. Hiermee wordt het verhaal van de geschiedenis van Gozo in 25 minuten verteld.
Fontana
Direct ten zuiden van Victoria ligt het dorpje Fontana. Het dorpje is ontstaan als buitenwijk van Victoria, maar werd op 27 maart 1911 een eigen parochie. De eerste steen van de, aan de Heilig Hartverering gewijde parochiekerk, werd gelegd op 29 januari 1893. Qua vorm wijkt dit kerkgebouw enigszins af van soortgelijke bouwwerken, vanwege de enkele toren in de façade waar veel andere kerken er twee hebben. Het dorpje ligt aan de weg richting Xlendi en dankt haar naam aan het Italiaanse woord voor waterbron; fontana. In en nabij het plaatsje waren vijf verschillende waterbronnen te vinden. Bij sommigen werd een soort catacombe uitgegraven waar de vrouwen de was konden doen. Anderen werden gebruikt voor bijvoorbeeld het vee of voor irrigatie van het land. De bekendste en belangrijkste waterbron is de L-Għajn il-Kbira (de grote bron) welke al sinds het jaar 1373 gebruikt wordt. Het huidige washuis dateert uit 1685 en ligt direct aan de hoofdweg. Direct tegenover de waterbron is de Fontana cottage industry te vinden. Dit is een grote schuur waar toeristen in de gelegenheid worden gesteld souvenirs en Maltezer kleding te kopen.
Bereikbaarheid
In het hoogseizoen bezoeken veel mensen Victoria, waardoor het erg druk kan worden in de kleine plaats. Het is aan te raden de stad vroeg in de ochtend te bezoeken of aan het eind van de middag. Victoria is niet moeilijk te bereiken vanaf het eiland Malta. Vanaf de haven waar veerpont aankomt, vertrekken bussen 301 en 323 na aankomst van iedere boot richting Victoria. De rit duurt ruim een kwartier. Ook lijn 303 gaat van de haven naar Victoria. Deze lijn volgt een veel langere route. Gezien de hoge frequentie waarop de veerpont vaart en de bussen rijden, is het exact plannen van de reis vanaf Malta niet echt noodzakelijk. Houdt bij vertrek vanuit Valletta een reistijd van ruim twee uur aan. Veel langer zal de reis niet duren. Het valt aan te raden om uiterlijk rond 20:00uur aan te vangen met de terugreis. Met een huurauto is het allemaal nog makkelijker. Vanaf de veerpont kunnen eenvoudig de richtingaanwijzers richting Victoria gevolgd worden. Parkeren kan het beste worden gedaan op de grote parkeerplaats die ten oosten van het centrum aan Main Gate Street ligt.
|
